Ongeveer 15 jaar geleden toonden wetenschappers aan dat oxidatieve processen een belangrijke rol spelen in het ontstaan van verschillende chronische ziekten. Sindsdien staan zogenaamde antioxidanten, stoffen die deze processen kunnen remmen, in de belangstelling. Het is moeilijk om goed langetermijnonderzoek te doen naar de effecten van antioxidanten en er is nog veel onduidelijkheid. Dat leidt in de praktijk tot discussie over nut en risico’s van antioxidanten.
Antioxidanten en vrije radicale
Antioxidanten beschermen het lichaam tegen aanvallen van buitenaf. Bijvoorbeeld van zogenaamde vrije radicalen, die flinke schade kunnen aanrichten. Je kunt het een beetje vergelijken met roesten. Als dat ernstige vormen aanneemt, zakt een hele metalen constructie in elkaar. Antioxidanten zorgen ervoor dat het roesten wordt tegengegaan. Vitamine C en vitamine E, maar ook selenium en bètacaroteen hebben een antioxidatieve werking.
Onderzoek naar antioxidanten
Bescherming door antioxidanten zou ook een negatieve rol kunnen spelen. Dit is een ingewikkeld wetenschappelijk gebied, waarover lang nog niet alles bekend is. Uit Zweeds onderzoek met muizen blijkt dat voeding met extra antioxidanten de groei van tumoren die longkanker veroorzaken aanwakkert. Je kunt er echter niet vanuit gaan dat deze resultaten ook gelden voor het menselijk lichaam. De onderzochte effecten zouden zich pas na vele jaren voordoen en worden door meerdere factoren bepaald. Er zijn diverse onderzoeken gedaan, maar de resultaten van de studies leiden nog niet tot eenduidige conclusies.
Het feit dat voedingssupplementen beschermen tegen vrije radicalen, kan ook ongewenste, negatieve effecten hebben. Die negatieve rol is bijvoorbeeld aan de orde bij mensen die behandeld worden tegen kanker, met radio- of chemotherapie. Simpel gezegd komt die therapie erop neer dat kwaadaardige cellen worden vernietigd. Radio- en chemotherapie doden kankercellen vooral door het opwekken van vrije radicalen. En daarin zit het negatieve effect: de antioxidanten beschouwen de chemotherapie als een aanval van buitenaf en gaan dan de tumorcel beschermen. Dat is natuurlijk ongewenst. Vergelijk het maar met inbraakbeveiliging voor een huis. Die houdt inbrekers buiten de deur. Maar je moet de beveiliging wel kunnen uitschakelen, anders kun je zelf het huis niet in.
Eet evenwichtig en gevarieerd
Er is nog veel onduidelijkheid en er is nog veel onderzoek nodig. Zolang er nog veel onduidelijkheid is over de optimale dosis en de te verwachten gezondheidseffecten van antioxidanten blijft het beste advies: eet evenwichtig en gevarieerd met voldoende groenten en fruit. Kankerpatiënten die die therapieën ondergaan raden we aan het eventuele gebruik van supplementen altijd te bespreken met de behandelend arts.